„Żeby kózka nie skakała to by nóżki nie złamała” – to znane przysłowie ma stanowić przestrogę przed zbytnim dokazywaniem. Jednakże przy okazji stanowi świetny opis charakteru tych sympatycznych zwierząt. Towarzyszą one człowiekowi od 10 tysięcy lat i zostały udomowione jako jedne z pierwszych obok psa, renifera i owcy. Były zwierzętami cenionymi ze względu na mleko, mięso i skóry jakich dostarczały. Nie bez przyczyny to właśnie koza pojawia się w mitologii greckiej jako karmicielka Zeusa, a jej róg stał źródłem wszelkiej obfitości.
Ciekawy jest fakt, że choć kozy zostały udomowione w różnych miejscach to świecie, to ich geny „wymieszały” się w całej koziej populacji. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest prawdopodobnie to, że kozy wędrowały razem z plemionami koczowniczymi. Odporne na ciężkie warunki i mało wybredne żywieniowo były świetnymi kompanami w podróży. Nie bez znaczenia jest też niewielki rozmiar tych zwierząt, który sprzyjał handlowaniu kozami. Hodowla bydła, świń, koni i osłów pojawiła się dopiero w chwili przejścia ze zbieractwa i łowiectwa na tryb uprawy ziemi. Poniżej przedstawiono, krótką charakterystykę ras, opis zalet koziego mleka oraz informację ile kosztuje koza w Polsce,
Typy użytkowe kóz
W hodowli kóz wyróżnić można kilka typów użytkowych. Podstawą podziału i zakwalifikowania danej rasy do określonego typu jest przeznaczenie tych zwierząt i cel hodowli.
1) Kozy mleczne – hodowane w celu pozyskania mleka. Do kóz mlecznych zaliczamy rasę białą uszlachetnioną polską, barwną uszlachetnioną polską, białą szlachetną niemiecką, barwną szlachetną niemiecką, rasę saaneńską, rasę alpejską francuską i rasę toggenburską. Cechuje je duża produkcyjność o średniej wydajności mlecznej na poziomie 610 kg. Natomiast rekordzistki wśród kóz saaneńskich potrafiły wyprodukować (hodowla w USA), aż 1 965kg mleka w ciągu jednej laktacji.
2) Kozy mięsne. Najczęściej spotykaną i najbardziej charakterystyczną przedstawicielką tej grupy jest koza rasy burskiej. Łatwo ją rozpoznać ze względu na wyróżniające umaszczenie (ruda głowa, reszta ciała biała) oraz obwisłe i długie uszy. Obok rasy burskiej do kóz mięsnych zalicza się rasę czerwoną Kalahari i rasę nubijską, a także rasy karłowate pygymy i dwarf.
3) Kozy wełniste. Kozy – podobnie jak owce – mogą pochwalić się długim włosem, który strzyżony jest źródłem wełny. Wyróżnić tu można dwie rasy: radziecką wełnistą i angorską. Główne znaczenie w hodowli prowadzonej gównie w RPA, USA i Australii ma rasa angorska. Wełna pozyskana od kóz tej rasy jest delikatniejsza o wełny owczej. Ponadto ma dużą większą odporność na filcowanie. To właśnie z wełny kóz angorskich wytwarza się słynny moher.
4) Kozy puchowe. Hodowane w celu pozyskania puchu poprzez ich wyczesywanie. Wyróżnia się trzy rasy kóz w tej grupie: kozy orenburskie, przydońskie i kaszmirskie.
5) Kozy wszechstronnie użytkowe. Służą zazwyczaj pozyskaniu dwóch produktów: mleka i mięsa. Do ras wszechstronnie użytkowych zalicza się rasę anglo-nubijską, rasę Murciano-Granadina i rasę damasceńską.
Kozy w Polsce
Pomimo, że najbardziej popularne w naszym kraju są koziołki z poznańskiego rynku to Polska ma również tradycje w hodowli tych zwierząt. Na naszym terenie występowały takie rasy jak koza karpacka, sandomierska i kazimierzowska. Dziś te stare polskie rasy niestety zanikły (prowadzi się restytucję kozy karpackiej), ale hodowla innych ras cieszy się coraz większą popularnością. Powodem jest wzrastająca moda na zdrowy tryb życia i rosnące zainteresowanie produktami z koziego mleka.
Zalety koziego mleka
Choć mleko kozie nie każdemu przypadnie do gustu ze względu na charakterystyczny zapach i smak to jego wartości odżywcze sprawiają, że warto się zastanowić nad zastąpieniem nim mleka krowiego. Przede wszystkim mleko kozie jest lekkostrawne więc nie obciąża tak układu pokarmowego jak krowie. Ponadto nie zawiera laktozy ani kazeiny więc może być spożywane przez alergików uczulonych na białko.
Jest bogate w kwas foliowy, wapń, fosfor i magnez oraz zawiera kwasy tłuszczowe omega-6. Kozie mleko znalazło zastosowanie również w przemyśle kosmetycznym. Obecność peptydów, lipidów i protein w kozim mleku sprawia, że ma ono bardzo korzystny wpływ na skórę. Nie bez przyczyny słynąca z urody Kleopatra zażywała codziennych kąpieli w kozim mleku.
Ile kosztuje koza?
W Polsce cena kozy zależy od wielu różnych czynników. Hobbysta może nabyć zwierzę już za kilkadziesiąt złotych. W tej cenie otrzyma „żywą kosiarkę”, która będzie cieszyła swoją obecnością w ogrodzie. Egzemplarze ras mlecznych przeznaczone dla profesjonalnych hodowli to wydatek ponad 2 000 złotych.
